Administrację w zakresie budownictwa na szczeblu powiatowym wykonują:

• w obszarze administracji architektoniczno - budowlanej - starosta,
• w obszarze nadzoru budowlanego - powiatowy inspektor nadzoru budowlanego.

Administracja architektoniczno - budowlana
Obejmuje ona swym zakresem funkcje administracyjno - prawne, związane przede wszystkim z wydawaniem pozwoleń na budowę.

Obowiązki
Starosta jest organem pierwszej instancji w sprawach obiektów i robót budowlanych, nie zastrzeżonych do kompetencji wojewody. Realizując obowiązki wynikające z Prawa budowlanego, starosta:
- wydaje pozwolenie na budowę (art. 28 ust. 1),
- przyjmuje zgłoszenia (art. 30, art. 71 ust. 2)
- wnosi sprzeciw w stosunku do zgłoszenia (art. 30 ust. 2, 5 i 6 oraz art. 71 ust. 3, 4 i 5)
- wydaje postanowienia o uzupełnienie zgłoszenia (art. 30 ust. 2 oraz art. 71 ust. 3),
- wydaje postanowienia o obowiązku usunięcia wskazanych nieprawidłowości we wniosku o - wydanie pozwolenia na budowę (art. 35 ust. 3),
- przenosi decyzje o pozwoleniu na budowę na rzecz innego podmiotu (art. 40 ust. 1),
- wydaje dziennik budowy (art. 45 ust. 1),
- rozstrzyga o niezbędności wejścia do sąsiedniego budynku, lokalu lub na teren sąsiedniej nieruchomości, jeżeli wymagają tego prace przygotowawcze lub roboty budowlane (art. 47 ust. 2).

Ponadto starosta, w zakresie swojej właściwości, ma obowiązek:
- prowadzić rejestr wniosków o pozwolenie na budowę i rejestr decyzji o pozwoleniu na budowę,
- przekazywać wojewodzie uwierzytelnione kopie tych rejestrów, do każdego piątego dnia miesiąca lub, jeżeli dzień ten jest dniem wolnym od pracy, pierwszego dnia roboczego po tym terminie,
- przekazywać bezzwłocznie organom nadzoru budowlanego:
a. kopie ostatecznych decyzji o pozwoleniu na budowę wraz z zatwierdzonym projektem budowlanym,
b. kopie ostatecznych odrębnych decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego wraz z tym projektem,
c. kopie innych decyzji, postanowień i zgłoszeń, wynikających z przepisów prawa budowlanego (art. 82b ust 1-2);
uczestniczyć na wezwanie organów nadzoru budowlanego w czynnościach inspekcyjnych i kontrolnych oraz udostępnić wszelkie dokumenty i informacje związane z tymi czynnościami

Uprawnienia
Realizując swoje obowiązki, starosta ma prawo:
- żądania od uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, a także dostawcy wyrobów budowlanych informacji i udostępnienia dokumentów:
a. związanych z prowadzeniem robót, przekazywaniem obiektu budowlanego do użytkowania, utrzymaniem i użytkowaniem obiektu budowlanego,
b. świadczących o dopuszczeniu wyrobu budowlanego do obrotu albo jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym.
- nakładania (w drodze postanowienia) obowiązku dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz, a w przypadku ich niedostarczenia lub dostarczenia dokumentów niedostatecznie wyjaśniających sprawę - zlecenia przeprowadzenia tych ocen lub ekspertyz na koszt osoby zobowiązanej do ich dostarczenia.

Nadzór budowlany
Wykonuje on funkcje inspekcyjno - kontrolne oraz zadania związane z użytkowaniem obiektów budowlanych.

Obowiązki
Realizując obowiązki wynikające z Prawa budowlanego, powiatowy inspektor nadzoru budowlanego:
- przenosi decyzje o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych (art. 40 ust. 2),
- przyjmuje zawiadomienia inwestora o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, na które jest wymagane pozwolenie na budowę oraz oświadczenia kierownika budowy (robót) stwierdzające sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz przyjęcie obowiązku kierowania budową (robotami budowlanymi) oraz oświadczenie inspektora nadzoru inwestorskiego stwierdzające przyjęcie obowiązku pełnienia nadzoru inwestorskiego nad danymi robotami budowlanymi (art. 41 ust 4);
- przyjmuje zawiadomienia inwestora o zmianie: kierownika budowy lub robót, inspektora nadzoru inwestorskiego, projektanta sprawującego nadzór autorski (art. 44 ust. 1),
- wydaje decyzje o nakazie rozbiórki obiektu budowlanego lub jego części (art. 48, 49b, 50a i 51 ust. 1 pkt 1);
- bada, przed wydaniem decyzji w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na wznowienie robót budowlanych, zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; kompletność projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń; wykonanie projektu budowlanego przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane (art. 49),
- prowadzi postępowania w sprawie naliczenia opłaty legalizacyjnej (art. 49, 49a i 49b),
- wydaje postanowienie o wstrzymaniu robót budowlanych (art. 48, 49b i 50),
- wydaje decyzje związane z niewłaściwym wykonywaniem robót budowlanych (art. 51),
- przyjmuje zawiadomienia o zakończeniu budowy i sprawdza związane z tym dokumenty oraz zwraca je po zakończeniu postępowania, nakłada kary za przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego lub jego części z naruszeniem art. 54 i 55, oraz przyjmuje wnioski i wydaje decyzje o pozwoleniu na użytkowanie (art. 54, art. 55, art. 57 ust. 4, 7 i 8, art. 59);
- przeprowadza obowiązkową kontrolę budowy, po której sporządza protokół, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości wymierza karę w drodze postanowienia (art. 59a ust. 1, art. 59c ust. 1, art. 59d ust. 1, art. 59f ust. 1 i 59g ust. 1),
- wydaje decyzję nakazującą przeprowadzenie kontroli obiektu budowlanego w trakcie jego użytkowania w przypadkach stwierdzenia nieodpowiedniego stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego części mogącego powodować zagrożenie: życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska; decyzja taka może również zawierać żądanie przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu lub jego części (art. 62 ust. 3),
- może żądać od właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego udostępnienia protokołów z kontroli, ocen i ekspertyz dotyczących stanu technicznego obiektu budowlanego, dokumentacji budowy, dokumentacji powykonawczej oraz opracowań projektowych i dokumentów technicznych robót budowlanych wykonywanych w obiekcie w czasie jego użytkowania (art. 65),
- wydaje, w drodze decyzji, nakaz usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości (art. 66),
- wydaje decyzje nakazujące właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę obiektu i uporządkowanie terenu ze wskazaniem terminu rozpoczęcia i zakończenia tych robót, w przypadku gdy nieużytkowany lub niewykończony obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy lub wykończenia, a w przypadku obiektów budowlanych niewpisanych do rejestru zabytków, a objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wydaje takie decyzje po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 67 ust. 1 i 3),
- w razie stwierdzenia potrzeby opróżnienia w całości lub w części budynku przeznaczonego na pobyt ludzi, bezpośrednio grożącego zawaleniem, organ, na podstawie protokołu oględzin, wydaje w drodze decyzji, właścicielowi lub zarządcy obiektu budowlanego nakaz opróżnienia bądź wyłączenia w określonym terminie całości lub części budynku z użytkowania. Wyżej wymienione decyzje organ przesyła obowiązanemu, na podstawie odrębnych przepisów, do zapewnienia lokali zamiennych. W powyższych przypadkach organ zarządza umieszczenie na budynku zawiadomienia o stanie zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia oraz zakazie jego użytkowania. Ponadto organ zarządza wykonanie doraźnych zabezpieczeń i usunięcie zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia, z określeniem technicznie uzasadnionych terminów ich wykonania (art. 68),
- zapewnia, na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, zastosowanie niezbędnych środków zabezpieczających, w razie konieczności podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia (art. 69),
- przyjmuje protokoły pokontrolne dotyczące przeprowadzanych kontroli stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego części (art. 70 ust. 2),
- wstrzymuje, w drodze postanowienia, użytkowanie obiektu budowlanego lub jego części oraz nakłada obowiązek przedstawienia w wyznaczonym terminie dokumentów, o których mowa w art. 71 ust. 2 ustawy - Prawo budowlane, w przypadku stwierdzenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganego zgłoszenia; ustala opłatę legalizacyjną; nakazuje, w drodze decyzji, przywrócenia poprzedniego sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części (art. 71a);
- przyjmuje zawiadomienia o katastrofie budowlanej (art. 75 ust. 1 pkt 3 lit. a),
- prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej (art. 74),
- po otrzymaniu zawiadomienia o katastrofie budowlanej, niezwłocznie powołuje komisję w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia oraz niezwłocznie zawiadamia o katastrofie właściwy organ nadzoru budowlanego wyższego stopnia oraz Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego (art. 76);
- po zakończeniu prac komisji, wydaje decyzje, określające zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy i zabezpieczenia obiektu budowlanego do czasu wykonania robót doprowadzających obiekt do stanu właściwego oraz ma możliwość zlecenia na koszt inwestora, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego sporządzenia ekspertyzy (art. 78);
- występuje z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej w budownictwie (art. 97 ust. 1).

Uprawnienia
Realizując swoje obowiązki PINB ma prawo:
- wstępu:
a. do obiektu budowlanego,
b. na teren:

• budowy,
• zakładu pracy,
• na którym jest prowadzone działalność gospodarcza polegająca na obrocie wyrobami budowlanymi;
• żądania od uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, a także dostawcy wyrobów budowlanych, informacji lub udostępnienia dokumentów:

a. związanych z prowadzeniem robót, przekazywaniem obiektu budowlanego do użytkowania, utrzymaniem i użytkowaniem obiektu budowlanego,
b. świadczących o dopuszczeniu wyrobu budowlanego do obrotu albo jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym;

• w razie powstania uzasadnionych wątpliwości co do jakości wyrobów budowlanych lub robót budowlanych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, nakładania (w drodze postanowienia) obowiązku dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz, a w przypadku ich niedostarczenia w wyznaczonym terminie lub dostarczenia ocen lub ekspertyz niedostatecznie wyjaśniających sprawę - zlecenia wykonania tych ocen lub ekspertyz lub dodatkowych ocen lub ekspertyz na koszt osoby zobowiązanej do ich dostarczenia.